Start pagina

Toon index

Vorige

Auteur: Arend Arends

Versie: 17 mei 2011

 

Het ontstaan van de woonwijk Oud-Heijenoord in Arnhem

Beschrijving van de Huizen 1850-1900

In het volgende wordt de geschiedenis van de afzonderlijke huizen gevolgd met een korte beschrijving van hun bewoners.

In de loop van de tijd wordt de huisnummering verschillende keren aangepast. hier wordt de nummering aangehouden van rond 1880, toen de huisnummering per straat al was ingevoerd, maar nog niet overal volgens het nieuwere systeem van even/oneven huisnummers. Daarvoor werden de huizen genummerd per wijk.

Amsterdamseweg

Op 1 september 1849 verleent de gemeenteraad toestemming om grond aan H.W. Fromberg te verkopen bij de Tamboersbosjes tegen 50 cent per vierkante meter om daarop 9 villa’s te bouwen. Dit is het begin van de villabouw in deze omgeving.

In eerste instantie worden 3 villa’s gebouwd aan de Amsterdamseweg zuidzijde tussen de huidige stationsingang Sonsbeekzijde en de Bovenbrugstraat. In 1851 wordt Beaulieu gebouwd aan de Noordelijke Parallelweg. Ook het grote woonhuis van Fromberg zelf aan de oostzijde van de Bovenbrugstraat moet al voor 1855 zijn gebouwd. Behalve Beaulieu gaan deze vier villa’s later deel uitmaken van het Diaconessenhuis, het eerst het woonhuis van H.W. Fromberg kort na zijn overlijden in 1883. Na de verhuizing van het Diaconessenhuis worden ze in de jaren 30 gesloopt om plaats te maken voor eengezinswoningen.

Amsterdamseweg 1 (Mariënberg)

Hoewel eigenlijk buiten het gebied vallend, behandelen we hier kort het Huis Mariënberg, gelegen aan de noordkant van de Amsterdamseweg ten oosten van de huidige Brantsenstraat.

Huize Mariënberg Arnhem 19de eeuw

Huize Mariënberg, vermoedelijk gezien vanaf het zuidoosten (Zijpsepoort), hoewel dat niet geheel overeenkomt met de getekende lichtinval, vergelijk kaart 1. Uit Arnhem, Haagje van het Oosten (Stichting Matrijs 1991).

Het huis is gebouwd te midden van de buitenste vestingwerken, waar in de 18de eeuw de herberg De Roode Haan heeft gestaan en waar de postkoets naar Amsterdam vertrok. In 1820 wordt de herberg verkocht aan Coenraad Alexander Weerts (Deventer 1782-Den Haag 1868), broer van de burgemeester van Arnhem en lid van de Tweede Kamer Johan Weerts (Deventer 1769-Arnhem 1842) en in 1809 in Rotterdam getrouwd met Anna Maria de Jongh (Rotterdam 1782-Arnhem 1830).

C.A. Weerts laat de herberg afbreken en bouwt hier het huis Mariënberg. Hij is ook eigenaar van twee molens, De Verwachting en De Harmonie, respectievelijk gelegen ongeveer op het Stationsplein Arnhem-West (nu parkeergarage Centraal) en ten zuiden van de huidige stationsingang Sonsbeekzijde, zie de kaart hiervoor. Beide molens zijn gelegen ten zuiden van de Amsterdamseweg en niet aan weerszijden van de Amsterdamseweg zoals o.a. in Arnhemse Molens wordt vermeld.

Van 1859 tot 1863 wordt mr. baron d'Hangest d'IJvoij van Houten vermeld als bewoner. Mogelijk woonde hij hier al eerder. Vanaf 1864 woont Cornelis Hiddingh, consul generaal van de Oranje Vrijstaat in Zuid-Afrika op Huize Mariënberg. Cornelis Hiddingh (Kaap de Goede Hoop 1809-Arnhem 1871), afkomstig uit een Drentse familie, trouwt in 1842 in Assen met Georgina Aleijda Oosting (Meppel 1822-Arnhem 1898) en is o.a. inspecteur der veenderijen en wethouder van Assen. In 1856 reist hij naar Bloemfontein om een wapen te overhandigen dat door koning Willem III is verleend op verzoek van de pas opgerichte Oranje Vrijstaat.

In 1871 verongelukt Cornelis Hiddingh bij het oversteken van de spoorwegovergang die daar dan nog is richting Bovenbergstraat, het verlengde van de huidige Bergstraat.

Later is hier de poetsdoekenfabriek Neproma oorzaak van een aanzienlijke verontreiniging van de grond, een affaire die in 1993 ten volle aan het licht komt. De gebouwen van deze fabriek aan de Amsterdamseweg zijn na de verhuizing naar industrieterrein Het Broek in 1980 afgebroken.

Amsterdamseweg 2 en 3 (villa Marguerite)

De eerste villa aan de Amsterdamseweg word later villa Marguerite genoemd, vermoedelijk naar de echtgenote van een latere eigenaar.

In 1855 woont hier de bankier Arent Anthonis Roukens (Aurich 1813-Arnhem 1862) in 1839 getrouwd met Adriana Margaretha barones van Haersolte (Arnhem 1818-Arnhem 1860). De familie Roukens heeft zijn oorsprong in Nijmegen.

A.A. Roukens wordt vermeld in het adresboek van Arnhem in 1855, samem met andere nieuwe bewoners in deze omgeving wonend aan de Amsterdamsestraatweg bij de oliemolens, wijk H.

Vanaf 1856 woont baron E. van Lijnden in het huis, eerst met wijknummer H 86, later I 399. Eduard van Lijnden (Nijmegen 1812-Baarn 1890) trouwt in 1842 in Rozendaal met Susanna Geertruida Wilhelmina Lewe tot Aduard (Leiden 1818-Utrecht 1866, wonende te Arnhem).

In 1875 vinden we op hetzelfde adres C.T. Marius en mr. A Luden op nummer I 399a. Het huis blijkt volgens de kadasterkaart van 1879 gesplitst te zijn in twee woningen.

Christiaan Theodorus Marius (Arnhem 1811-Arnhem 1875) is gehuwd (1) met Willemina Post (Vlaardingen 1824-Arnhem 1846), gehuwd (2) in 1847 met Anna Elisabeth Jordens (Arnhem 1819-1850), gehuwd (3) in 1852 met Alijda Geertruij Thiensma (Amsterdam 1818-1884). Als beroepen worden in de Burgerlijke Stand vermeld chemist en koopman.

Dochter Margaretha Petronella Marius (Arnhem 1844-1902) trouwt in 1866 met Adolph Ernestus Post (Den Haag 1842-Arnhem 1917), die vanaf 1882 in het adresboek wordt vermeld aan de Amsterdamseweg 2 als dr. A.C. Post, adj. inspect. geneesk. staatstoezicht. Ondertussen zijn huisnummers per straat ingevoerd, dan nog opeenvolgend, aan de Amsterdamseweg zowel links als rechts. Op nummer 3, vermoedelijk de andere helft van de villa, woont vanaf 1882 C(harles) Faber Boissevain (Amsterdam 1808-Arnhem 1886), getrouwd met Hester Kooij (Amsterdam 1819–Arnhem 1883).

In 1897 zijn dr. A.E. Post cs. eigenaar van beide huizen, dan met oneven nummers 1 en 3.

Amsterdamseweg 4 (villa Nova)

De tweede villa aan de Amsterdamseweg zuidzijde wordt later villa Nova genoemd. In 1855 heeft hier gewoond mevr. A.A. Beijerman, van 1856-1859 prof. H. Beijerman, mogelijk Hugo Beijerman (Deventer 1836-?), zoon van Hugo Beijerman en Aleida Antonia Wijnveldt.

J. Ruijs, emeritus predikant, komt vanaf 1859 voor in het adresboek onder nummer I 398. In het boek van A. Markus komt hij voor als J. Buijs. Jacobus Ruijs (Ilpendam 1808-Arnhem 1895) is getrouwd met Cornelia Hendrika Kortenhoef Smith (Schiedam 1817-Hellevoetsluis 1871, wonende te Arnhem). Hij was van 1840-1856 predikant te Rhenen.

Amsterdamseweg 5 (villa Schoonoord)

De eerste bewoonster en eigenares mevr. wed. W.C.E. Cort Heijligers, geboren Delbeck wordt hier vermeld van 1855 tot 1880, eerst adres wijk I, nr. 397, vanaf 1877 op Amsterdamseweg 5. De naam Schoonoord wordt vermeld in het adresboek vanaf 1858. Er is nog een ouder Schoonoord bij Onderlangs.

Willemina Carolina Elisabeth Delbeck (Amsterdam 1801-Arnhem 1880) is in 1823 in Utrecht getrouwd met luitenant-generaal Gijsbertus Martinus Cort Heijligers (Heusden 1770-Diepenveen 1849), eerder getrouwd met Henrietta Brouwer. Cort Heijligers bezette met het Nederlandse leger Bath in Zeeland in 1809 nadat de Engelsen zich daar terugtrokken. Ook nam hij deel aan de tiendaagse veldtocht in 1830.

Samen met H.W. Fromberg was zij betrokken bij verschillende onroerend goed transacties.

In 1885 woont op Amsterdamseweg 5 de koopman H.P. Wurfbain.

De volgende rij villa’s aan de Amsterdamseweg tussen de Bovenbrugstraat en de Frombergstraat zijn gebouwd tussen 1865 en 1879. Daarvoor behoort deze strook grond nog bij de tuin van Beaulieu.

Amsterdamseweg 6 (villa Paulina)

Villa Paulina Arnhem, Amsterdamseweg 15

De ook thans nog bestaande, vrij grote villa op de hoek met de Bovenbrugstraat, nu Amsterdamseweg 15, moet zijn gebouwd tussen 1865 en 1874. Op de topographische kaart van de gemeente Arnhem 1874 komt het huis reeds voor, evenals vele villa’s aan de Bovenbrugstraat en de Frombergstraat.

In 1875 en 1876 wordt R.J. Stok vermeld als bewoner op Bovenbergstraat I 395e (moet zijn Bovenbrugstraat), vanaf 1877 wordt als woonadres Amsterdamseweg 6 vermeld met op de Amsterdamseweg 6A de koetsier H(endrik) J(an) van Tongeren (Voorst 1840-Arnhem 1916) in 1869 in Renkum getrouwd met Johanna Teunissen (Renkum 1847-Arnhem 1909). Het koetshuis wordt later vervangen door een grotere wasserij, nu nog aanwezig achter de parkeerplaats bij het huis.

Rudolf Jacobus Stok (Maastricht 1820-Arnhem 1892), in 1847 in Batavia getrouwd met Wilhelmina Dina Christina Bosch (Rembang 1828-Den Haag 1899), heeft fortuin gemaakt in Nederlands Oost-Indië. Er worden kinderen geboren in Semarang en na 1862 in Arnhem, waar hij aanvankelijk woont in villa Beaulieu, samen met of als opvolger van zijn schoonvader Willem Bosch, zie Noordelijke Parallelweg 1.

In 1897 is het huis eigendom van het Diaconessenhuis met als toevoeging "Pauline Stichting". Als adres wordt dan vermeld Bovenbrugstraat 1, maar dat slaat mogelijk op het adres van het Diaconessenhuis zelf. Het kadasternummer klopt met de kadasterkaart van 1879 (P 451). In het adresboek wordt de vermelding Nederd. Herv. Diakonessenhuis gebruikt, adres Bovenbrugstraat 6, met vanaf ongeveer 1928 ook de vermelding van Villa Paulina, "vast verblijf voor dames". Ook na de verhuizing van het Diakonessenhuis naar de Van Lawick van Pabststraat blijft Villa Paulina vermeld bij het Diakonessenhuis met als afzonderlijk adres Bovenbrugstraat 29 (na de nieuwbouw van de huizen aan de Bovenbrugstraat oostzijde is de huisnummering aangepast volgens het even/oneven systeem). In 1939 wordt Villa Paulina niet meer vermeld en is het mogelijk in particuliere handen overgegaan. 

Het tegenwoordige adres is Amsterdamseweg 15. Dit huisnummer is mogelijk beschikbaar gekomen nadat het hierna volgende huis omstreeks 1970-1980 is afgebroken om plaats te maken voor het kantoorpand van Euroconsult, later opgenomen in Arcadis.

Amsterdamseweg 7 (Anájah)

Dit huis, halverwege de Bovenbrugstraat en de Beaulieustraat, is in 1874 nog niet aanwezig, maar wel in 1879. Op de kadasterkaart hoort dan ook een grote tuin bij het huis, die loopt tot aan de Beaulieustraat, met inbegrip van de huidige parkeerplaats achter het kantorencomplex aldaar van Arcadis.

Huize Anájah

Vanaf 1877 woont R. Fockema, kassier, in het huis, dan Amsterdamseweg 7. Dit adres wordt ook nog vermeld in het grondbelastingregister van 1897. Het sectienummer is dan al gewijzigd van P 443 in P 1451. R. Fockema bezit ook het koetshuis ten zuiden van de tuin aan de Beaulieustraat (nu Beaulieustraat 20) en het nog bestaande pand op de hoek van de Frombergdwarsstraat noordzijde en de Beaulieustraat (nu Frombergdwarsstraat 2).

Reinder Fockema (Leeuwarden 1829-Arnhem 1908) trouwt in 1862 in Groningen met Margaretha Offerhaus (Groningen 1837-Arnhem 1917). Hun zoon Daam Fockema (Anjum 1865-Arnhem 1914) is de samensteller van het Gedenkboek Arnhem 1813-1913, waarin veel informatie over gebeurtenissen uit deze periode o.a. aan de hand van raadsverslagen en een uitvoerig verslag van de verovering van Arnhem door de Pruisen in 1813.

Vanaf 1921 is Huize Anájah gevestigd in dit pand, in het adresboek omschreven als "inrichting voor interne zieken en rustbehoevenden, zendt ook zusters in particuliere verpleging" met als adres Amsterdamseweg 15. Na de afbraak omstreeks 1970-1980 is dit huisnummer overgegaan naar de naastgelegen Villa Paulina (zie bij Amsterdamseweg 6).

In 1927 wordt ook het naastliggende hoekhuis Beaulieustraat 22 in gebruik genomen door Anájah en de omschrijving wordt "christ. inrichting voor zieken, rustbehoevenden, herstellenden, ouden van dagen". In 1937 luidt de omschrijving "Christ. inrichting voor chronische zieken, rustbehoevenden, herstellenden, ouden van dagen, kraamafdeling". De directie wordt jarenlang gevormd door zuster M. van den Berg en zuster H.J.H. Groenendijk.

Het hoekhuis Amsterdamseweg en Beaulieustraat oostzijde hoort volgens de huisnummering bij de Beaulieustraat, aanvankelijk met nummer 3, later nummer 22, zie aldaar. De nog bestaande dubbele villa op de westelijke hoek van de Beaulieustraat (nu Beaulieustraat 5/Amsterdamseweg 17) is van na 1900.

Amsterdamseweg 8

Villa in Arnhem, Amsterdamseweg 17a

Op de kadasterkaart van 1879 is het gebied tussen de Amsterdamseweg en de Frombergdwarsstraat verdeeld in vier percelen, waarvan op het tweede perceel vanaf de Beaulieustraat een huis staat, dat ook nu nog bestaat (Amsterdamseweg 17a). Het Adresboek vermeldt N.W. Berlage als bewoner vanaf 1877. Dit is Nicolaas Willem Berlage (Amsterdam 1824-Arnhem 1887), de vader van de bekende architect Hendrik Petrus Berlage, in 1870 in Rozendaal als weduwnaar van Anna Catharina Bosscha hertrouwd met Gesina Catharina Keer (Amsterdam 1836-Arnhem 1912).

Het huis heeft in 1897 als adres Frombergstraat 9 (moet zijn Amsterdamseweg 9) en is dan eigendom van H.E. Verschoor, echtgenote van A.R. Jolles.

Van dezelfde eigenares is het eveneens nog bestaande huis op de hoek van de Amsterdamseweg en de Frombergstraat oostzijde met in 1885 en 1897 als adres Frombergstraat 4 (nu Frombergstraat 1), zie bij de Frombergstraat.

Amsterdamseweg 9

Een bewoner met dit adres is niet gevonden. Mogelijk was het huisnummer gereserveerd voor een nog te bouwen huis op het in 1879 nog onbebouwde perceel na Amsterdamseweg 8. Hier is pas in 1936 een blok van drie woningen gebouwd met de huisnummers 17b, 17c en 17d.

Voor het huis op de hoek met de Frombergstraat zie bij Frombergstraat 4.

Ook het huis aan de Amsterdamseweg tussen de Frombergstraat en de Rozenstraat hoort volgens de toenmalige huisnummering bij de Frombergstraat (nummer 3, in 1936 vervangen door het huidige pand, bestaande uit twee beneden- en twee bovenwoningen).

Vanaf de Rozenstraat tot de Brouwerijweg komen we in een gebied waar zich vanaf het begin zowel villa’s als bedrijfsgebouwen bevinden. In 1848 wordt tussen de Frombergstraat en de Rozenstraat een molen gebouwd, zie bij Frombergstraat 2. In 1860 wordt de eerste fabriek gesticht, de bierbrouwerij De Kroon op de plaats van het huidige winkelcentrum Amsterdamse Hoek. Aan de Noordelijke Parallelweg verschijnt in 1870 de Bandfabriek. Na 1874 komen in de driehoek ten noorden van de Rozenstraat en de bierbrouwerij meerdere bedrijven. Aan de Rozenstraat o.a. de latere Machinefabriek G. Thomassen (nu De Helling, Rozenstraat 49), zie bij Rozenstraat 15.

Amsterdamseweg 10

Amsterdamseweg 21, Arnhem

Op de kadasterkaart van 1879 is aan de westzijde van de Rozenstraat een huis getekend, dat op de kaart van 1874 nog niet aanwezig is. Dit is het huidige pand Amsterdamseweg 21, waar later uitbreidingen aan de west- en zuidkant hebben plaatsgevonden. Vanaf 1882 woont hier de fabrikant B.C. Bleckman. Benjamin Constantin Bleckmann (Arnhem 1827-Brummen 1894, wonende te Arnhem) is in 1877 getrouwd met Reiniera Geertruida Trom (Vreeland 1855-?).

Op een uittreksel van de kadasterkaart bij een raadsbesluit in 1918 is de westelijke aanbouw aanwezig (huidige Amsterdamseweg 21a), maar nog niet de latere aanbouw aan de zuidkant. Bij het perceel hoort ook de grond waar nu het huis Rozenstraat 55 staat, dat dan nog niet is gebouwd.

Amsterdamseweg 10a

Tabakspakhuis Valburg, nu veilingbedrijf Derksen, Arnhem Amsterdamseweg 23

Nog niet aanwezig op de kadasterkaart in 1879 en volgens het schild boven de deur gebouwd in 1883 is het tabakspakhuis Valburg, nu veilingbedrijf Derksen (Amsterdamseweg 23). In 1885 heeft hier J.A. de Hartog een tabakshandel. In 1897 is J.A. de Hertog eigenaar van de fabriek (is bedrijfsgebouw) op dan Amsterdamseweg 13 en het huis op Amsterdamseweg 15. Het laatste betreft waarschijnlijk het huis of kantoor dat westelijk tegen het hoofdgebouw is aangebouwd in dezelfde periode en stijl als het pakhuis.

Jan Hendrik de Hartog (Hemmen 1851-?) is timmerman bij zijn eerste huwelijk in 1873 in Valburg met Elisabeth Remmerde (Hemmen 1840-?) en tabaksplanter bij zijn tweede huwelijk in 1878 in Valburg met Hendrika Cornelia Berendse van Ingen (Heteren 1846-?).

Amsterdamseweg 11

Amsterdamseweg 25, Arnhem

Dit huisnummer betreft vermoedelijk de villa waar tot 2006 een tegelhandel was gevestigd, daarna een apotheek (Amsterdamseweg 25). Het tussenliggende huis Amsterdamseweg 23a/b is gebouwd in 1934.

In 1882 woont hier wed. De Bruijn, geb. Pronk.

In 1885 woont hier S. J. Baukema, met als beroep directeur kunstuitoefening. Het huis is gebouwd na 1879, maar blijkens de nummering ouder dan de tabakshandel van 1883. Sieger Jans Baukema (Gaasterland 1852-Arnhem 1936) is getrouwd met Stijntje Schaap (Delft 1862-Arnhem 1885) en met Maria Johanna Philipse (Ede 1863-?). Bij het huwelijk van zijn zoon wordt hij vermeld als kunstschilder.

Een bewoner van Amsterdamseweg 12 is niet aangetroffen. Dit nummer kan zijn gereserveerd voor een onbebouwd perceel waar omstreeks 1907 de Fayencefabriek wordt gevestigd van de gebroeders Veth. In 1936 komt de Arnhemsche Passement- en Bandfabriek in het pand, die een directe concurrent is van de Arnhemsche Bandfabriek tussen Frombergstraat en Rozenstraat. In 1977 is ook deze fabriek opgeheven, waarna het pand in gebruik is geweest als meubelzaak en als showroom voor de naastgelegen Fiat garage. Omstreeks 2000 is het pand afgebroken om ruimte te bieden voor de parkeerplaats bij Super de Boer.

Amsterdamseweg 13 en 13a

In 1882 wonen op Amsterdamseweg 13 G.A. (C.) Gombault als particulier (rentenier) en G.F. Gombault met een "chemische wasserij en stoomverwerij". In 1885 wordt voor het bedrijf nummer 13a opgegeven. Dit betreft vermoedelijk het vrij grote pand met een huis ernaast op een driehoekig terrein ten oosten van de ingang naar de bierbrouwerij, waar deze ingang ook nu nog aanwezig als toegang tot het winkelcentrum Amsterdamse Hoek. Nu staat op de plaats van de fabriek een flatgebouw met op de benedenverdieping Super de Boer, daarvoor was hier een garage gevestigd.

Carel Gombault (Arnhem 1823-1915) trouwt in 1848 met Maria Catharina van der Stroom (Arnhem 1826-1912) en is van beroep blauwverwer.

Hun zoon Gijsbertus Frederik Gombault (Arnhem 1849-?) trouwt in 1874 met Sophia Frederika Mathilda Stevens (Den Haag 1850-?). Vader en zoon geven dan het beroep op van kunstverver, blijkbaar iets anders dan kunstschilder.

Ook op het adres Amsterdamseweg 13a wordt in 1885 vermeld Regnerus Pieter van Vollenhoven, particulier (Rotterdam 1820-Arnhem 1899). Hij is een broer van Jan Jacob van Vollenhoven die woont aan de Noordelijke Parallelweg 4.

Amsterdamseweg 14

In 1885 is geen bewoner gevonden van dit adres. Waarschijnlijk zijn de nummers 14-16 gereserveerd voor de bierbrouwerij en de twee directiewoningen.

Amsterdamseweg 15 (bierbrouwerij De Kroon)

Bierbrouwerij De Kroon, Amsterdamseweg Arnhem

Foto 2 Tekening van de Bierbrouwerij De Kroon omstreeks 1905 (uit Markus). In de verte zijn de eerste huizen aan de Van Lawick van Pabststraat te zien. Zoals vaker op tekeningen zijn niet alle gebouwen in de omgeving getekend, met name niet van andere bedrijven nabij de Amsterdamseweg (rechtsboven).

De bierbrouwerij De Kroon is sinds 1860 gevestigd op de plaats van een aantal akkers evenwijdig aan de Brouwerijweg, zonder evenwel de akker die aan de Brouwerijweg zelf ligt. Een punt van dit rechthoekige terrein geeft aansluiting op de Amsterdamseweg. Het gebied sluit aan op het terrein waarop later langs de Rozenstraat westzijde huizen worden gebouwd. Pas later wordt ook officieel een uitweg verkregen via de Rozenstraat, nabij de Brouwerijweg. Op het bedrijfsterrein wordt al vroeg een dubbele villa gebouwd aan de noordwestzijde ten behoeve van de directeuren R.E. Werthemann en O. Türstig. Zij worden met de brouwerij vermeld in het adresboek van 1865, 1875 en 1885. In 1885 wordt Werthemann vermeld als particulier op 15, ook het huisnummer van de brouwerij en woont Türstig op nummer 16. Bij de grondbelasting 1897 worden als huisnummers vermeld Amsterdamseweg 27 voor de fabriek en Amsterdamseweg 29 en 31 voor de twee huizen. 

Rudolph Emil Werthemann is getrouwd met Clara Jeannette Buck (Sint Petersburg 1830-Arnhem 1891). Zij hebben eerder in Amsterdam gewoond.

In 1860 wordt in Arnhem het huwelijk geregistreerd van Herman Otto Türstig, geboren Neusatz 1826 en Christine Johane Pagh, geboren Wilstrup, Denemarken 1832. Het huwelijk is een jaar eerder voltrokken in Christiansfeld, Denemarken. Herman Otto overlijdt in Arnhem in 1885 (in genlias onder de naam Fürstig), Christine in 1915.

Bovenbrugstraat

De Bovenbrugstraat vormt met de Frombergstraat de begrenzing van de oorspronkelijke tuin van Beaulieu. Waarschijnlijk was het vanaf het begin al de bedoeling om hier villa’s te bouwen, zodat een mooie afsluiting wordt verkregen van het Beaulieuterrein.

Bovenbrugstraat 1 of 6

Als eerste bouwt H.W. Fromberg een huis voor zich zelf aan de oostzijde van de straat die later Bovenbrugstraat wordt genoemd. Hij wordt al in 1855 vermeld in het adresboek. In 1865 wordt hij vermeld als wonend aan de Frombergstraat evenals andere bewoners van de huidige Frombergstraat en de Noordelijke Parallelweg. Vanaf 1877 wordt als woonadres vermeld Bovenbrugstraat 6. In tegenstelling tot andere bewoners van de Bovenbrugstraat, wordt H.W. Fromberg ook in 1875 nog vermeld als wonend aan de Frombergstraat. Het lijkt erop dat de in 1856 door de gemeenteraad vastgestelde naam Frombergstraat in eerste instantie heeft gegolden voor zowel de Bovenbrugstraat als de latere Frombergstraat en voor het tussenliggende deel van de Noordelijke Parallelweg.

Op 22 juni 1865 besluit de gemeenteraad de overweg aan de Bovenbrugstraat te vervangen door een ijzeren brug (bedoeld zal zijn de overweg bij de Bovenbergstraat, welke nog tot 1871 blijft functioneren). In 1868 worden de namen Weststraat (later Renssenstraat), Brugstraat en Bovenbergstraat vastgesteld. Mogelijk is ook hier een vergissing gemaakt en is bedoeld Bovenbrugstraat. In elk geval wordt de naam Bovenbrugstraat al in 1874 vermeld op de topographische kaart van de gemeente Arnhem.

Evenals de andere villa’s die in de vroege periode zijn gebouwd aan het begin van de Amsterdamseweg heeft het huis een aanzienlijke grootte. Bij het overlijden van H.W. Fromberg in 1882 wordt de waarde geschat op 31000 gld., ongeveer de helft van de waarde van Beaulieu (58000 gld.), dat dan tevens in zijn bezit is.

De kinderen van Fromberg verkopen het huis aan het Diaconessenhuis, dat er een ziekenhuis van maakt en daarbij ook andere panden aan de Bovenbrugstraat en aan de Amsterdamseweg in gebruik neemt. In de jaren 30, na de verhuizing van het Diaconessenhuis, worden de villa’s ten oosten van de Bovenbrugstraat afgebroken en vervangen door eengezinswoningen.

Hendrik Willem Fromberg (Kleef 1812-Arnhem 1882), Henri Guillaume bij geboorte, is als architect en projectontwikkelaar betrokken geweest bij de bouw van vele grote gebouwen in Arnhem, o.a. de Fromberghuizen aan het Willemsplein. Ook bij de bouw van Musis Sacrum was hij betrokken, al is dat nadien ingrijpend gewijzigd. In dit gebied is hij betrokken geweest bij de eerste villa’s aan de Amsterdamseweg, de bouw van Beaulieu en mogelijk ook andere panden, al hoeven niet alle panden door hem zelf daadwerkelijk te zijn gebouwd. Ook aan de ontwikkeling van de Frombergstraat heeft hij deelgenomen getuige enkele snippers grond die bij zijn overlijden nog in zijn bezit zijn. In 1874 bij het overlijden van zijn echtgenote Juliane Amalie Jannette Wiesener (Malverde 1813-Arnhem 1874) blijkt hij in het bezit te zijn van grote nog onbebouwde percelen in deze sectie, vermoedelijk bij de Rozenstraat en ten noordwesten daarvan, zie hiervoor bij Amsterdamseweg 10-13, waarvan bij zijn overlijden nog ongeveer de helft over is.

In het adresboek van 1865 vinden we behalve Fromberg niemand die aan de Bovenbrugstraat zou kunnen hebben gewoond. In 1870 zijn de nummers I 395a en 395b in gebruik. Op de topografische kaart van 1865/1870 staan aan de Bovenbrugstraat  twee huizen, vermoedelijk de huizen op nummer 2 en de villa Bethesda (nummer 3 en 4).

In het adresboek van 1875 en 1876 vinden we dan bewoners aan de Bovenbrugstraat met de wijknummers I 395a, b, c, d en e.

Ook op de topographische kaart van de gemeente Arnhem 1874 staan alle vier huizen reeds getekend die op de kadasterkaart van 1879 aanwezig zijn en die we nu zullen behandelen van zuid naar noord.

Bovenbrugstraat 2

Het meest zuidelijke huis aan de westzijde van de Bovenbrugstraat bevond zich op de plaats waar nu een appartementencomplex is op de huidige Bovenbrugstraat 1. Dit appartementencomplex omvat ook een deel van een in 1879 nog onbebouwd perceel op de hoek van de Bovenbrugstraat en de Beaulieustraat, nu Beaulieustraat 2 en 4.

In 1870 woont op nummer I 395a C. von Bornemann, particulier, die in 1877 wordt vermeld op Frombergstraat 4. In 1874 woont hier A.F. Umbgrove, particulier, vanaf 1877 als adres Bovenbrugstraat 2. Hij is de enige die in 1885 nog in het adresboek wordt vermeld als wonend aan de Bovenbrugstraat. Hij wordt ook als eigenaar vermeld in 1897. Adriaan Frans Umbgrove (Arnhem 1822-Arnhem 1905) is getrouwd met Lidia Hermina Stolte (Batavia 1842-Ede 1924).

Bovenbrugstraat 3 en 4 (villa Bethesda)

Villa Bethesda, Bovenbrugstraat 3-11 Arnhem

Villa Bethesda, Bovenbrugstraat 3-11 Arnhem

De nog bestaande villa Bethesda bestaat op de kadasterkaart van 1879 uit twee percelen. Merkwaardig is dat het noordelijke deel van het huis op de kaart bijna de helft kleiner is dan tegenwoordig. Er mist het gedeelte met de erkervormige uitbouw. Dezelfde situatie is ook weergegeven op latere stadsplattegronden. Dit is in overeenstemming met de huurwaarde voor de Grondbelasting 1897 van 850 gld. voor het zuiderhuis en 500 gld. voor het noorderhuis. Het huidige huis omvat wel het gedeelte met de erker aan de voorzijde, die inclusief de raampartij identiek is met het huis aan de zuidzijde.

In 1870 woont op nummer I 395b C.H.J. Gaijmans, gepens. kapitein van het O.I. leger. In 1875 woont op nummer I 395b mej. A.P. Hoffmann, die in 1885 niet meer wordt vermeld, maar dan blijkbaar nog wel eigenares is van de zuidelijke helft van het huis. In 1897 wordt als nieuwe eigenaar vermeld M.C.W.C. Loth met de toevoeging: "was A.P. Hoffmann"). Adriana Petronella Hoffmann (Rotterdam 1815-Arnhem 1915) is de zuster van de predikant Willem Hoffmann (Rotterdam 1813-Arnhem 1868).

De noordelijke helft van het huis met daarbij een koepel is in 1897 al eigendom van het Diaconessenhuis.

Bovenbrugstraat 5 (villa Cara)

Het huis aan de Bovenbrugstraat 5 is in 1897 van een lagere waarde dan de overige villa’s in deze buurt en is dan ook al eigendom van het Diaconessenhuis. Dit huis wordt later afgebroken en op de plaats van het huis en de tuin van het voorgaande huis wordt later een blok eengezinswoningen gebouwd.

In 1875 woont de koopman H.W. Jansen op nummer I 395d. In 1885 wordt niemand vermeld in het adresboek.

Volgens het adresboek van 1875 woont ook R.J. Stok aan de Bovenbrugstraat, op nummer I 395e. Er staat eigenlijk Bovenbergstraat, maar dat is blijkbaar een fout gezien het wijknummer. In 1885 is het adres Amsterdamseweg 6, zie aldaar (Villa Paulina). Van ongeveer 1935 tot 1975 is het adres Bovenbrugstraat 29, daarna Amsterdamseweg 15.

Beaulieustraat

De Beaulieustraat komt nog niet voor op de topografische kaart van 1865/1870, maar wel op de topographische kaart van de gemeente Arnhem 1874 met als bijschrift "Nieuwe Weg". Op de kadasterkaart van 1879 wordt de naam Beaulieustraat gebruikt.

Bij het overlijden van H.W. Fromberg in 1882 is de weg evenals Beaulieu zelf zijn eigendom, wat nog niet het geval was bij het overlijden van zijn echtgenote in 1874. De weg wordt in 1891 samen met de Frombergstraat en de Frombergdwarsstraat overgedragen aan de gemeente.

Op de topographische kaart komt alleen het huis voor op de hoek met de Amsterdamseweg, zie bij Bealieustraat 3.

Beaulieustraat 1

Zoals blijkt in 1897 is het adres Beaulieustraat 1 gereserveerd voor de oostelijke (kleinere) helft van het huis Beaulieu en de bijbehorende tuin. In 1885 wordt als bewoner van Beaulieustraat 1 vermeld weduwe J.H. Donker Curtius, geboren Balck (Geertruida Margaretha Constantia Balck, weduwe van Jan Hendrij Donker Curtius (Arnhem 1813-Arnhem 1879), er zijn kinderen geboren in Batavia). Zie verder bij Noordelijke Parallelweg 1, waar het huis Beaulieu wordt behandeld.

Beaulieustraat 2

Het huis is gelegen aan de westzijde van de Beaulieustraat, waar nu nummer 20 is. Oorspronkelijk heeft hier een koetshuis gestaan, dat voor het eerst voorkomt op de kadasterkaart van 1879. In 1897 is het huis eigendom van R. Fockema, die woont aan de Amsterdamseweg, zie bij 7. Ook de tussenliggende tuin, ongeveer de parkeerplaats bij het kantoorpand van Arcadis, hoort in 1879 bij het huis aan de Amsterdamseweg.

In 1885 woont J. Beekhuis als tuinman op Beaulieustraat 1, maar dit moet mogelijk nummer 2 zijn. Dit is mogelijk Johannes Beekhuis (Brummen 1835-Arnhem 1886), getrouwd met Gardina Maria Ledeboer, die bij overlijden als tuinman wordt vermeld.

Beaulieustraat 2a

Beaulieustraat 18 Arnhem, voormalig koetshuis

Bij de bezittingen van H.W. Fromberg bij zijn overlijden is behalve het eigen woonhuis aan de Bovenbrugstraat en het huis Beaulieu met koetshuis, nog een koetshuis gelegen aan de Beaulieustraat met erf en grond, kadastraal P 1009, groot 8,6 are en een waarde van 8000 gld., dat apart wordt vermeld. In 1897 bezit zijn dochter Emma Agatha Louise het huis, dat dan als adres heeft Beaulieustr 25, waarschijnlijk te lezen als 2a of 2b.

In 1885 woont J. van Breda Kolff, gep. officier van gezondheid op Beaulieustraat 2a. Jan van Breda Kolff (Gouda 1818-Arnhem 1897) is in 1859 in Amersfoort getrouwd met Wilhelmina Johanna van Guericke (Nijmegen 1831-?).
Dit huis kan niet het koetshuis zijn op nummer 2, dat het kadastrale nummer P 445 heeft en evenmin het huis aan de noordkant van de Frombergdwarsstraat, nu nummer 2, dat het kadastrale nummer P 1229 heeft.

In aanmerking komt een huis ten zuiden van het vorige huis, dat op de stadsplattegrond van 1889 aanwezig is met daarbij mogelijk behorend de grond op de hoek van de Beaulieustraat en de Bovenbrugstraat, nu Beaulieustraat 18. Uit het huidige perceelnummer P 2287 van alleen het huis volgt dat de tuin aan de zuidkant omstreeks 1900 is afgesplitst. De plattegrond zou van het huidige huis kunnen zijn, al is de voorgevel waarschijnlijk voorzien van nieuw metselwerk. Het huidige huis dateert waarschijnlijk uit 1928, toen een bouwaanvraag is ingediend voor een woonhuis.

Een ander huis op de hoek van de Frombergdwarsstraat zuidzijde, volgens de Cultuurhistorische Effectrapportage Heijenoord een houten voorganger van het in 1947 herbouwde huis Beaulieustraat 1a, is op de kaart van 1889 en 1900 niet aanwezig. Wel lijkt op de luchtfoto van 1924 ter plaatse een huis aanwezig te zijn, dat ook voorkomt op de topografische kaart van 1927.

Beaulieustraat 3

Het huis is gelegen op de hoek van de Beaulieustraat oostzijde en de Amsterdamseweg, waar nu het kantorencomplex staat van Arcadis aan de huidige Beaulieustraat 22. Het huis komt al voor op de topographische kaart van de gemeente Arnhem van 1874.

In 1897 is W.F.C.M.R. le Clercq, echtgenote van A. Raaijmakers eigenares. A. Raaijmakers, gep.luitenant kolonel, wordt ook vermeld als wonend op Beaulieustraat 3 in het adresboek van 1885. In 1875 woont hij op I 390a aan de Frombergstraat, een nummer dat onmiddellijk volgt op dat van de Bandfabriek op I 390. In 1877 wordt als adres vermeld Beaulieustraat 3. Het lijkt er echter op dat het adres I 390a niet te koppelen valt aan dit adres en mogelijk was de inschrijving in het adresboek in 1875 en 1876 verouderd.

Augustinus Raaijmakers (Bergen op Zoom 1819-Arnhem 1897) is als weduwnaar van Caroline de Grave in 1868 in Delft getrouwd met Wilhelmina Frederika Maria Carolina Reiniera le Clercq (Batavia 1827-Arnhem 1897), weduwe van Pieter Kooy. De echtgenoten zijn een dag na elkaar overleden, respectievelijk op 15-11-1897 en 16-11-1897.

Vanaf 1927 is het huis onderdeel van Anájah, Christelijke inrichting voor zieken, rustbehoevenden, herstellenden, ouden van dagen en heeft dan als adres Beaulieustraat 22, zie ook bij Amsterdamseweg 7.

Het huis op de hoek van de Frombergdwarsstraat noordzijde wordt gerekend tot de Frombergdwarsstraat, zie aldaar bij nummer 3. De huidige panden ten noorden daarvan, nu Beaulieustraat 3 en 5, zijn gebouwd na 1900.

Volgende (Beschrijving van de Huizen deel 2)